“De dreiging van het moslimfundamentalisme houdt nog vijftig jaar aan”
Aanslagen in een hotel in Tunesië; doden bij een schietpartij in het Joods Museum in Brussel; een slachtpartij op de redactie van Charlie Hebdo in Parijs; een gijzeling en schietpartij in een joodse supermarkt in de Franse hoofdstad,… Telkens wanneer het moslimterrorisme slachtoffers maakt, komt veiligheidsexpert Claude Moniquet deskundige uitleg geven op de Franstalige tv-zenders. Weinigen kunnen de radicale islam en zijn gewelddadige uitwassen beter analyseren dan Moniquet. In een interview met ’t Pallieterke laat hij zijn licht schijnen op het Europese jihadisme, dat volgens Moniquet een blijver is.
In mei rolde het boek “Jihad in België” van de persen. Het werk wil een antwoord geven op een aantal actuele vragen, zoals: wie zijn de Belgische moslimfundamentalisten die naar Syrië vertrekken? Zijn ze ook hier bij ons een blijvend gevaar? Waarom kiezen allochtone jongeren voor de radicale islam? En zijn ze op de hoogte van de geopolitieke inzet van de oorlog in Syrië en Irak? Auteur Claude Moniquet fileert het Belgische moslimfundamentalisme met kennis van zaken. De gewezen journalist en voormalige spion voor de Franse geheime dienst DGSE is directeur van het gezaghebbende European Strategic Intelligence and Security Center in Brussel.
‘t Pall.: vaak wordt gezegd dat de jonge moslims uit Europa jihadisten worden omwille van sociaaleconomische achterstelling en werkloosheid. Klopt dat?
Claude Moniquet: “Ik hoor vaak dat we niet mogen spreken van jihadisme of van islamitisch terrorisme omdat dit een gemeenschap zou stigmatiseren. Wel, zoiets beweren is net stigmatiserend voor die gemeenschap. We moeten duidelijk zijn: het moslimextremisme is een minderheid, zelfs in de moslimlanden. In Europa en België is die minderheid nog beperkter. We spreken in België van 600 jihadisten in Syrië. De totale groep van extremisten bedraagt misschien 5.000 op 1 miljoen moslims. Dat is zeer weinig.
Maar we moeten ons ervan bewust zijn dat het niet de sociale omstandigheden zijn die deze mensen doen radicaliseren. Ik heb dat linkse discours tot vervelens toe gehoord: criminaliteit zou het gevolg zijn van sociale omstandigheden. Wel, als alle armen terroristen worden, dan zou je niet meer kunnen buiten komen. Er is een probleem binnen de islam, en dat is het feit dat het een relatief jonge religie is. Aan de kant van de soennieten bestaat geen clerus. Iedereen kan om het even wat zeggen, een fatwa uitspreken of dergelijke.
Er is een specifiek probleem in de Arabische wereld. Je vindt overal moslimfundamentalisten, maar minder in niet-Arabische landen zoals Turkije of Indonesië. 95 procent van de ideologen van het jihadisme zijn Arabieren. Er is dus een dubbele crisis, zowel binnen de moslimwereld als binnen de Arabische wereld. Om duidelijk te zijn: ikzelf als atheïst heb evenveel respect voor de islam als voor andere godsdiensten.”
‘t Pall.: België heeft in verhouding tot zijn bevolking het hoogste aantal moslimfundamentalisten die naar Syrië vertrekken om er te vechten. Wat is uw verklaring?
Moniquet: “Dat verwondert mij niet, maar we moeten voorzichtig zijn met de cijfers. Ik zie in zekere zin ook een positief verhaal: de Belgische jihadisten zijn met veel omdat de cijfers ook zeer betrouwbaar zijn. De Franse cijfers zijn op een jaar tijd verdubbeld. Na de aanslag op het Joods Museum te Brussel, in mei vorig jaar, zouden er volgens de Franse antiterreurdiensten 800 Franse jihadisten zijn. Ondertussen is dat aantal verdubbeld.
België was het eerste land dat zich gebogen heeft over het probleem van de jihadisten. De Staatsveiligheid werd aanvankelijk uitgelachen in het buitenland. Maar in België is het probleem inderdaad groter dan in sommige andere landen. Ik heb vroeger gewerkt rond de jihadisten in Algerije en Bosnië. Elke keer waren er contacten met netwerken in België.”
‘t Pall.: spelen de sociale media, zoals Twitter en Facebook, een rol bij de radicalisering? En klopt het dat dit ook geldt voor bepaalde Brusselse boekhandels met moslimfundamentalistische literatuur?
Moniquet: “Er zijn verschillende plaatsen waar je wahabitische en salafistische werken vindt die de jihad legitimeren. Je hebt de buurt van de Lemonnierlaan en die aan het Zuidstation. Maar die boekhandels bestaan al twintig jaar. Internet is ook belangrijk geworden, omwille van de beelden.”
‘t Pall.: hoe zit het met de erkende moslimorganisaties in België? Kunnen die geen dam opwerpen tegen de radicalisering?
Moniquet: “De Moslimraad bestaat, maar werkt niet. Daarbinnen zijn er spanningen tussen Arabieren en Turken, en tussen soennieten en sjiieten. Trouwens, de meerderheid van de moskeeën in België heeft geen erkenning; ze hebben die ook niet aangevraagd. Een tiental jaren geleden waren er volgens de Staatsveiligheid zo’n 330 echte moskeeën in België. Die in garages en zo werden dus niet meegerekend. Wel, zo’n 10 waren een risicogeval. Dat is niet veel. Maar in die verborgen moskeeën is wel meer sprake van moslimradicalisme. Maar die doet zich vooral voor bij sportclubs, op gemeentepleinen, op straat, inderdaad zoals bij Sharia4Belgium. In de tijd van Bin Laden, in de periode voor en rond de aanslagen van “11 september” was de rol van moskeeën belangrijker. Ik denk aan de Londense moskeeën.”
‘t Pall.: vandaag nog?
Moniquet: “Nu veel minder. Londonistan bestaat niet meer. Maar er is wel een Vilvordistan. De kanker duikt elders op.
‘t Pall.: wat is de chemotherapie voor u?
Moniquet: “Ingewikkeld. Er zijn een paar generaties nodig om het op te lossen. De huidige situatie, de dreiging van moslimfundamentalisme, zal nog een halve eeuw aanhouden. Er is het jihadisme in Afrika, de grenzen in het Midden-Oosten die verschuiven, en er zijn de spanningen tussen soennieten en sjiieten. Die conflictgebieden zullen jihadisten van hier blijven aantrekken. We zitten in een specifieke situatie dat er zowel interne gevaren als externe bedreigingen zijn.”
‘t Pall.: hoe zou u het profiel van de Europese Syriëstrijder omschrijven?
Moniquet: “Je kan niet generaliseren, maar er zijn wel degelijk specifieke profielen. Een voorbeeld: de jongere die een mislukkeling is en zich verzet tegen de westerse samenleving. Die vindt een antwoord in het moslimfundamentalisme. Die groep bevat trouwens ook veel bekeerde moslims. Onder dat profiel vallen de Koauachi’s en Coulibaly die de aanslagen tegen Charlie Hebdo en de joodse supermarkt in Parijs hebben gepleegd. Het zijn ook mensen die het profiel van een psychopaat hebben en alle omstandigheden hebben gekend om een moordenaar te worden. Een slechte jeugd zonder ouders, bijvoorbeeld. Nu worden die kwetsbare personen ervan overtuigd dat ze benadeeld worden omdat ze moslim zijn. Niet omdat ze een crimineel zijn of omdat ze een slechte jeugd hebben gekend.
Daarnaast heb je een groep van perfect geïntegreerde moslims die bovendien hooggeschoold zijn. Ik geef het voorbeeld van een Belgische ingenieur die kaderlid was in een bedrijf, maar die toch naar Syrië vertrokken is en daar is gestorven. Manipulatoren zeggen hen: ‘Je hebt een job, maar denk aan al die moslims die onderdrukt worden, zoals in Palestina. Jij doet niets voor hen.’ Sommigen raken zo overtuigd.”
‘t Pall.: dus een groep wordt een schuldgevoel aangepraat; bij de andere is het omgekeerd.
Moniquet: “Inderdaad. Dat toont aan hoe efficiënt die manipulaties zijn. Vrouwen en meisjes worden op een andere manier verleid. Ze krijgen een oproep om in Syrië voor kinderen en wezen te komen werken.”
‘t Pall.: in welke mate is die radicalisering het gevolg van een mislukt integratiebeleid?
Moniquet: “Ook hier moet je voorzichtig zijn met analyses. De meerderheid van de moslims is hier geïntegreerd. Maar er zijn er een pak door de mazen van het net geglipt en daar draagt de overheid een zware verantwoordelijkheid. Zeker links, dat in België lang aan de macht is geweest. Zij hebben het onderwijs volledig mismeesterd. Veel allochtone jongeren zijn opgegroeid in gemeenten als Molenbeek en Sint-Joost. Het is niet daar dat je de beste scholen zal vinden. Waarom? Er werken vooral jonge leraars zonder ervaring. Daar heb je zeer goede leraars nodig, omdat die kinderen moeten gestimuleerd worden, aangezien het opvoeden en leren niet thuis gebeurt.”
‘t Pall.: worden er in Europa voldoende middelen ingezet om de strijd aan te gaan met moslimfundamentalisten?
Moniquet: “We leven in een democratie. De overheid kan niet doen wat ze wil. Maar de veiligheidsdiensten hebben wel veel bewegingsruimte. Neem de voorlopige hechtenis. In België is het 24 uur. In Frankijk kan dat oplopen tot vijf dagen voor het terrorisme en de georganiseerde misdaad, en in uitzonderlijk gevallen kan dat oplopen tot zeven dagen. In Groot-Brittannië is de grens vijftien dagen. Nu, de veiligheidsdiensten hebben meer middelen dan tien jaar geleden, in 2001. Ze hebben er waarschijnlijk niet genoeg. Maar je kan de middelen niet blijven verhogen. Dus moet je kijken naar de bewegingsvrijheid van de veiligheidsdiensten. Ze werken ook internationaal goed samen, maar een Europese dienst oprichten is moeilijk. Informatie uitwisselen tussen twee veiligheidsdiensten gaat, niet tussen vier of vijf diensten.”
‘t Pall.: zijn de jihadisten op de hoogte van de geopolitieke inzet van de strijd in Syrië? Dat het eigenlijk een oorlog tussen Saudi-Arabië en Iran betreft, met rebellen en organisaties als IS die occasionele bondgenoten of vijanden zijn?
Moniquet: “Slechts een kleine minderheid weet wat de inzet is. Ik heb vroeger met veel jihadisten gesproken en wat mij opgevallen is, is dat ze geen historische en religieuze kennis hebben. Ze weten eigenlijk niet waar ze zijn. Ik denk dat ik de islam beter ken dan vele jonge Europese islamisten. Die radicale moslims zijn verkocht aan een gefantaseerde islam. Voor hen is geopolitiek zeer eenvoudig: je moet oorlog voeren tegen de goddelozen. Punt! Er zijn er zeer weinig die beseffen dat er in de regio een grote rivaliteit is tussen Saudi-Arabië en Iran. Men is er zich niet van bewust dat de evenwichten in de regio voor het eerst sinds het einde van de Eerste Wereldoorlog en de val van het Osmaanse Rijk verregaand verstoord worden.”
‘t Pall.: leidt IS een staat?
Moniquet: “Ja. Een staat die de grens tussen Syrië en Irak heeft opgeheven.”
‘t Pall.: wat is de rol van Turkije in de regio?
Moniquet: “President Erdogan is een moslimbroeder. Hij verbergt zijn radicalisme niet. Turkije is enorm gefrustreerd ten opzichte van Europa. We hebben in het verleden de fout gemaakt Turkije het lidmaatschap van de EU te beloven. Men had vanuit Brussel beter gezegd: jullie blijven onze trouwe partners. Turkije richt zich nu psychologisch en geopolitiek op het natuurlijke hinterland: wat vroeger het Osmaanse Rijk was.
‘t Pall.: draagt het Westen daar geen grote verantwoordelijkheid?
Moniquet: “De Europese politieke leiders hebben gelogen tegen het grote Turkse volk. Ik zeg dit zonder racisme: de Arabische wereld heeft in de geschiedenis minder voortgebracht dan het Osmaanse Rijk. Erdogan is als moslimbroeder tegen Assad, die een sjiiet is. En tegelijk wil hij een neo-Osmaans beleid voeren; dat wil zeggen dat de Arabische landen verzwakken. Ten derde kijken de Turken met enige bezorgdheid naar Koerdistan. Tenslotte zijn er een miljoen Syrische vluchtelingen in Turkije. Dat alles maakt het zeer moeilijk. Nu, ik denk niet dat er een geheime agenda is in Ankara om IS te helpen. Ik denk eerder dat de Turken de Arabische wereld verdeeld willen houden.”
‘t Pall.: is de plaatselijke alliantie tegen IS en de soennitische staten in de regio, meer bepaald de as Iran-Syrië-Hezbollah, verzwakt?
Moniquet: “Ik denk dat Assad, of toch zijn beweging van alawieten, aan de macht zal blijven. Maar het oude Syrië zullen ze niet meer kunnen heroveren. De alawieten en de christenen trekken zich terug op de kuststreek en de grens met Libanon. Het is een kwestie van leven of dood. Daar is geen oorlog tussen Luxemburg en Zwitserland aan de gang. Het is een gewelddadige strijd. Als je daar verliest, ben je dood. Letterlijk. Wel is het zo dat Hezbollah in Libanon verzwakt is door de oorlog in Syrië.”
‘t Pall.: waarom?
Moniquet: “Er zijn troepen van Hezbollah die in Syrië vechten, en daar ook gesneuveld zijn. Vaak gaat het om zeer goede strijders. Door die verzwakking neemt het politieke gewicht van Hezbollah in Syrië af. Iran is momenteel niet bedreigd. Het is een regionale grootmacht die nog altijd refereert naar het Perzische verleden. Ik wil er even op wijzen dat Islamitische Staat alle vormen van pre-islamcultuur aan het vernietigen is. Dat gebeurt niet in Iran. De Iraniërs beschermen dat erfgoed.”
‘t Pall.: het Westen blijft wantrouwig tegenover Iran. Hoe verklaart u dat?
Moniquet: “Ik zou Iraniërs testers noemen. Ze kijken hoever ze kunnen gaan. Ze zoeken de zwakte bij de tegenstanders. Maar ze gaan nooit een bepaalde grens overschrijden, om het ayatollahregime en het land zelf niet in gevaar te brengen.”
AV/PmM
Chaos in het Midden-Oosten
Wat is de situatie in Israël? Komt de chaos in de Arabische wereld de Israëli’s goed uit? Of zijn ze wat bezorgd? “Ik denk eerder dat ze bezorgd zijn. Ik heb twee jaar in Israël gewoond en ik ben er vaak geweest. Welnu, Israël heeft Syrië altijd als zijn beste vijand beschouwd. Na de Jom Kippoeroorlog van 1973 zijn er bijna geen conflicten geweest tussen Israël en Syrië op de grens aan de Golanhoogte. Enige jaren geleden is er wel een incident geweest. De Syriërs wilden een fabriek voor chemische wapens bouwen. Israëlische gevechtsvliegtuigen hebben de site meteen vernietigd, en ze zijn ook boven het paleis van Assad in Damascus gaan vliegen. Assad en de Syrische regering hadden het ogenblikkelijk begrepen. Nu is er een probleem, want er is chaos.” Kan een regeling betreffende de Palestijnse zaak iets oplossen? Die kwestie wordt door jihadisten vaak als argument tegen Israël gebruikt. “De bezetting van de Palestijnse gebieden door Israël is voor jihadisten vaak een alibi. Ik zie nochtans het verband niet met het moslimterrorisme. Maar ik ben voorstander van een Palestijnse staat. Dat zal een argument van de islamisten wegnemen, maar zal het fundamentalisme zeker niet doen verdwijnen.
“Jihad in België” van Claude Moniquet is uitgegeven bij Uitgeverij Horizon.
Prijs: 20 euro; 288 blz.
ISBN 978 94 9215 911 3
