België als draaischijf voor wapenhandel

Hans Bonte, de burgemeester van Vilvoorde en Vlaams parlementslid voor de sp.a, vroeg op vrijdag 16 oktober op Radio 1 dat er maatregelen zouden worden genomen tegen illegaal wapenbezit. Ook de wapenwet die legaal wapenbezit regelt, mag voor hem onder de loep worden genomen. Bonte stelt samen met ons vast dat zowat in elk terreurdossier België of Brussel opduiken als plaats waar de gebruikte wapens ofwel werden aangekocht ofwel een doortocht kenden. Een maand na het interview zijn met de aanslagen van 13/11 zowel de vraag als de vaststellingen alleen maar actueler geworden.

“We zijn het slachtoffer van onze centrale ligging en onze open economie en we moeten ons de vraag stellen of de wapenexport niet weer federaal moet worden.”, stelde Bonte. De wapenwetgeving die bepaalt wie een wapen mag bezitten, is tot op heden nog altijd federale materie. De bevoegdheid om vergunningen voor wapenexport af te leveren niet meer, en dat heeft zo zijn redenen.

Regionalisering wapenexport

Tot 2003 was het uitvoeren van wapens een bevoegdheid die op het Belgische niveau zat. Het jaar voordien, in 2002, ontstond er een zware discussie over wapenleveringen aan Nepal, dat op dat moment in een burgeroorlog verzeild was. Volgens Wallonië, dat de belangen van staatsbedrijf en wapenproducent FN Herstal, waarvan het honderd procent eigenaar is, veilig wilde stellen, was er echter geen sprake van een burgeroorlog, maar van een prille democratie. Er was immers een grote bestelling geplaatst en die wilde de Waalse politiek koste wat het kost laten doorgaan. Daarvoor werd, zoals we dat van onze zuiderburen gewoon zijn, alles uit de kast gehaald. Er werden onderzoeksmissies opgezet en er werd vooral veel mist gespuid. Die mist moest dienen om, ondanks het breed gedragen Vlaamse parlementaire verzet, in het geheim verder te gaan met de wapenleveringen.

De facto werd op die manier in 2002 de bevoegdheid over wapenuitvoer geregionaliseerd. Een knap staaltje van hoe de Walen met de federale wetten omgaan, wanneer deze hen niet goed uitkomen. In 2003 legden de Vlamingen zich officieel bij de feiten neer en werden de drie gewesten – Vlaanderen, Wallonië en Brussel – bevoegd voor wapenexport.

Klokkenluider Nepalleveringen geslachtofferd

De man die aan de basis lag van de hele heisa en zo verantwoordelijk is voor de snelle regionalisering van de wapenexport, is Roel van der Stichelen uit Londerzeel. In 2002 was hij als jurist werkzaam bij Delcredere, de openbare kredietverzekeraar die moest instaan voor de exportverzekering van de wapentransactie. Van der Stichelen had al langer moeite met de manier waarop Delcredere zonder zich vragen te stellen immorele wapenhandel faciliteerde. De wapenleveringen aan Nepal waren voor hem de druppel.

Toen Van der Stichelen weet kreeg van de geplande wapenleveringen, besloot hij Ben Weyts in te lichten. Weyts was in die tijd woordvoerder van de pas opgerichte N-VA. De partij gebruikte de informatie vervolgens om er actie mee te voeren tegen de paars-groene regering onder de slogan “Anders Gaan Leveren”, een verwijzing naar het toenmalige Agalev. Het vervolg kent u intussen.

Voor Van der Stichelen was de kous daarmee niet af. Bij Delcredere had men snel door dat hij “de mol” was en hij werd op een zijspoor gezet en gemeden als de pest. Men dwong hem op die manier ontslag te nemen en weigerde hem op de koop toe zijn C4 te geven. Pas na vele jaren procederen tegen de RVA, kreeg hij erkenning voor het feit dat het om een gedwongen ontslag ging. Van der Stichelen is nu twee jaar met pensioen. De tien laatste jaren van zijn carrière heeft hij geen werk meer kunnen vinden. In een reactie laat hij weten dat hij ondanks alles vandaag exact hetzelfde zou handelen. Het siert hem.

Regionale verschillen op vlak van ethiek

Dat België vandaag als draaischijf voor wapenhandel dienst doet, hoeft gezien deze voorgeschiedenis niet te verwonderen. Franstalig België heeft nooit last gehad van grote ethische principes. Onderzoek van de jaarverslagen van de Waalse en Vlaamse wapenhandel leert dat de verschillen in ethiek tussen Vlaanderen en Wallonië dan ook erg groot zijn, ook nu nog.

Zo heeft de Europese Unie een lijst opgesteld van landen waartegen een embargo geldt. Over een aantal landen, waaronder Libië, wordt nog wat discussie gevoerd in de “Groep export van conventionele wapens” (sic), afgekort COARM. In 2013 levert Wallonië een exportvergunning naar Libië af voor 335.000 euro, vermoedelijk voor gepantserde voertuigen. Net als in 2002 steekt het zo nauw niet voor de Waalse regering, die sinds 1997 volledig eigenaar is van FN Herstal. Wapenhandelaar, partij én rechter dus.

De verschillen met Vlaanderen blijken ook elders. In het jaarrapport van 2014 van Vlaanderen is te lezen dat geen vergunningen worden toegekend voor Egypte, Bahrein, Jemen en Syrië. Ten aanzien van Saudi-Arabië worden verscherpte eindgebruikersgaranties geëist. Saudi-Arabië en al-Qaida delen dezelfde vijanden waardoor het meer dan aannemelijk is dat bijvoorbeeld al-Nusra op Saudische wapens kan rekenen. Al-Nusra is een tak van al-Qaida die in Syrië tegen IS en Assad strijdt en zelf een afsplitsing is van ISI, Islamitische Staat in Irak, de voorloper van ISIS.

In de Vlaamse cijfers is inderdaad te zien dat voor de eerste vier landen geen vergunningen meer werden afgeleverd. Voor Saudi-Arabië daalt de totaal vergunde export van 2,044 miljoen in 2013 naar één vergunning van 600.000 euro in 2014.

De Waalse humanisten en socialisten leverden in 2013 volgende vergunningen af:

• Egypte: 1 licentie voor 2,995 miljoen euro.
• Libië: 1 licentie voor 335.000 euro.
• Saudi-Arabië: 27 licenties voor in totaal maar liefst 97,821 miljoen euro.
• Bahrein: 2 licenties voor in totaal 8,798 miljoen euro.

De kans dat ons leger in de toekomst onder vuur genomen wordt met Waalse wapens, wordt ten gevolge van deze leveringen en de gespannen situatie met de dag groter. Evenals de kans dat de FN-wapens via een omweg naar België en Europa terugkeren om voor aanslagen gebruikt te worden.

In het laatste wapenexportrapport dat Wallonië ter beschikking stelt, dat van 2013, leren we dat in 2012 de totale Belgische wapenexport een klein miljard euro bedroeg, waarvan 87 procent Waalse licenties. Uiteraard heeft Wallonië dus, met FN Herstal en een hogere werkloosheidsgraad, veel meer belang bij wapenleveringen aan twijfelachtige regimes dan Vlaanderen. Dat is in het verleden echter nooit een geldig excuus geweest voor medewerking aan totalitaire of criminele regimes.